Γ’ ΣΤΑΣΙΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ

 

Του πρεσβυτέρου Πέτρου Γιατρά

Αγαπητοί αδελφοί, πόσο υπέροχοι είναι, αλήθεια, όλοι αυτοί οι ωραίοι ύμνοι που προσφέρουμε κάθε Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής στην Μητέρα μας την Παναγία και εννοώ τον κανόνα των Χαιρετισμών που έγραψε ο άγιος Ιωσήφ ο Υμνογράφος και πόσο θεία είναι τα λόγια των Χαιρετισμών που ο άγιος Ρωμανός ο Μελωδός εποίησε;!

Ακούμε χαρακτηριστικά τον άγιο Ιωσήφ τον υμνογράφο να απευθύνεται στην Υπεραγία Θεοτόκο στον χαρακτηρίζοντάς την ως λυχνία και στάμνα, χρησιμοποιώντας δύο ωραίες εικόνες και προτυπώσεις της Παναγίας από την Παλαιά Διαθήκη. 

 Ο Θεός εκεί έδωσε εντολή στον Μωυσή να κατασκευάσει λυχνία από καθαρό χρυσάφι (Εξ. 25, 30) και να την τοποθετήσει στη Σκηνή του Μαρτυρίου, εκεί όπου λατρευόταν ο Θεός. Η λυχνία αυτή είχε επτά λυχνάρια και προτυπώνει την Παναγία, η οποία ως αληθινή και ζώσα "λυχνία" είχε ως λύχνο πάμφωτο τον Χριστό, το φως του κόσμου.

 Η δεύτερη εικόνα μάς θυμίζει την έξοδο από την Αίγυπτο. Όταν οι Ιουδαίοι έφυγαν από εκεί και περιπλανούνταν στην έρημο, γόγγυζαν κατά του Θεού εξαιτίας της έλλειψης τροφής. Ο Θεός έστειλε τότε σ' αυτούς ουράνια τροφή, που την ονόμασαν "μάννα" (Εξ. 16, 13). Ο Μωυσής είπε στον Ααρών να γεμίσει με "μάννα" ένα δοχείο, μία στάμνα χρυσή, και να την εναποθέσει στην κιβωτό της Διαθήκης, μέσα στη Σκηνή του Μαρτυρίου, ώστε να υπενθυμίζει διαρκώς στους Ισραηλίτες το θαύμα του Θεού. Η στάμνα αυτή ήταν προτύπωση της Θεοτόκου, η οποία έφερε εντός της τον "άρτο της ζωής", τον Κύριο Ιησού, ο Οποίος είναι για τους πιστούς τροφή πραγματική στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, απείρως γλυκύτερη του παλαιού "μάννα".

Από αυτά τα στοιχεία, αδελφοί μου, μπορούμε λίγο να νοιώσουμε και να αισθανθούμε ότι το πρόσωπο της Παναγίας μας, της Μητέρας του Θεού, είναι ένα μεγάλο και κρυμμένο μυστήριο της Εκκλησίας. Η Παναγία είναι το ζωντανό και αληθινό παράδειγμα της ένωσης του ανθρώπου με τον Θεό. Και αυτή η ένωση δεν έγκειται μόνο στο ότι ο Θεός Λόγος, ο Χριστός δηλαδή ενανθρώπησε στην γαστέρα της Θεοτόκου, όχι, αλλά στο ότι η Κυρία Θεοτόκος χαριτώθηκε από τον Θεό τόσο πριν όσο και μετά την κύηση του Κυρίου.

Αυτή η θεία Χάρις, που περιέβαλε την Παναγία, μεταφράζεται σε κάποια ιδιώματα που απορρέουν από το πανάχραντο πρόσωπό της. Πρώτο λοιπόν είναι το ιδίωμα της Θεοτόκου, το τον Θεόν τίκτειν, το να γεννήσει τον Χριστό. Αυτό καλείται ο κάθε πιστός να κάνει στη ζωή του, μυστικώς να γεννά τον Χριστό, να αποτελεί «επιστολήν Χριστού γινωσκομένην και αναγινωσκομένην υπό πάντων ανθρώπων» (Β΄ Κορ. γ΄ 2).

Το δεύτερο ιδίωμα είναι το απειρόγαμον, το οποίο σημαίνει ότι δεν είχε πείρα του γάμου, δεν είχε συνάφεια συζυγική για να φέρει στη ζωή τον Χριστό. Κατ’ ανάλογο τρόπο και κάθε πιστός, ο οποίος θέλει να ζήσει τη ζωή του εξαγιασμού του και να περάσει στην κατάσταση της θεώσεως, πρέπει να γίνεται κατά το ανθρώπινον μέτρο, όπως λένε οι πατέρες, «άπειρος» της φύσεως, δηλαδή αυτεξου¬σίως να μετέχει κατά το δυνατόν λιγότερο των φυσικών ορμών, των φυσικών καταστάσεων ακόμη και των αισθήσεων. Η απειρία της φύσεως, η ελευθερία από τη φυσική παχύτητα, οδηγεί στην εμπειρία της χάριτος.

Και το τελευταίο στοιχείο, το αειπάρθενον, η μονιμότης της χάριτος. Η Παναγία δεν ήταν παρθένος μόνο μέχρι τη γέννηση, αλλά παρέμεινε και «μετά τόκον παρθένος», όπως λένε τα τροπάρια. Παρέμεινε συνεχώς παρθένος, αυτό θα πεί αεί-πάρθενος. Αυτή η μονιμότητα της κατάστασης της χάριτος είναι το τελευταίο στοιχείο, που θα μπορούσε να αποτελέσει προτύπωση και της δικής μας οδού προς τη θέωση.

Υπό αυτό το πρίσμα, μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνουν οι λόγοι αυτοί των Χαιρετισμών. Έτσι λοιπόν, ακούσαμε σήμερα : ‘Χαῖρε, φιλοσόφους ἀσόφους δεικνύουσα,

χαῖρε, τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα.

Χαῖρε, ὅτὶ ἐμωράνθησαν οἱ δεινοὶ συζητηταί,

Χαῖρε, τῶν Ἀθηναίων τὰς πλοκὰς διασπῶσα,

χαῖρε, τῶν ἁλιέων τὰς σαγήνας πληροῦσα’ και ούτω καθ’ εξής. Θα έλεγε κανείς, πως αυτά τα λόγια μοιάζουν σαν ονόματα εικονισμάτων της Παναγίας μας και δεν θα είχε άδικο, καθώς τα λόγια αυτά των Χαιρετισμών, μας φανερώνουν εν ήδη ονομάτων τις ιδιότητες του προσώπου της Μητέρας του Θεού και Μητέρας όλων μας. Και αποτέλεσμα αυτής της δοξολογίας προς το πρόσωπο της Παναγίας είναι να γεμίζουμε και μεις με χαρά, ειρήνη, πίστη και δύναμη για να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες της καθημερινότητας, πολλώ δε μάλλον στον πνευματικό αγώνα της Σαρακοστής.

Αδελφοί μου, την περίοδο αυτή της νηστείας, το να κόψουμε κάποιες τροφές, το να σταματήσουμε να απολαμβάνουμε γεύσεις και μυρωδιές και γενικά ό,τι έχει να κάνει σε σχέση με την γαστέρα, την κοιλία μας, το να κόψουμε πάθη, μίση, τον φθόνο, την ζήλια, ίσως μας δυσκολεύει, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο. Ας προστρέξουμε όμως στην Παναγίας μας για βοήθεια, γιατί η ίδια ομοιάζει με δέντρο που έχει γλυκούς καρπούς για να τραφούμε, έχοντας παράλληλα πλατιά φύλλα για να βρίσκουμε σκιά και απάγκιο και να ξεκουραζόμαστε.

Τελειώνοντας, όπως ίσως ξέρετε, κατ’ αυτή την περίοδο, οι πολέμιοι της πίστεώς μας, εξαπολύουν σφοδρό και αήθη πόλεμο μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Σκοπός τους; Να κλονίσουν την πίστη μας, να μας τρομοκρατήσουν, να μας ρεζιλέψουν και να μας ενσπείρουν την αμφιβολία. Εμείς όμως, πάλιν και πολλάκις στρέφουμε το βλέμμα μας στην Παναγία μας που είναι  τῶν ἀπίστων ἀμφίβολον ἄκουσμα, αλλά τῶν πιστῶν ἀναμφίβολον καύχημα. 

Αν έτσι ζήσουμε κι εμείς με το υπόδειγμα της Θεοτόκου, όσον αφορά την ταπείνωσή της, την παρθενική καθαρότητά της, την αφάνεια, τη μυστική σιωπή και σιγή της, αλλά και αν μπορέσουμε να μετάσχουμε του μυστηρίου και της κατά¬στάσεως του να γεννούμε τον Θεό μέσα μας, του να είμαστε κατά το δυνατόν άπειροι της φύσεως, δηλαδή ανεπηρέαστοι από την υποδούλωση σε αυτήν, και του αεί, δηλαδή πάντοτε, μετέχειν της χάριτος, θα αξιωθούμε κι εμείς από αυτόν τον κόσμο να βιώσουμε μυστικώς την ένωσή μας με τον Θεό και να φτλασουμε στη θέωση. Μα μη ξεχνάμε πως όλα αυτά δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας, με τις δικές μας δυνάμεις, γι’ αυτό ας φωνάζουμε την Παναγία μας, ας την Χαιρετάμε! Σε κάθε ευγενικό μας κάλεσμα, πως θα ήταν δυνατόν να μείνει ασυγκίνητη και να μη σπεύσει σε κάθε χιλιοστό ανάγκης μας; Να τη φωνάζουμε, να τη Χαιρετάμε!